Θλίψη από απώλεια και τρόποι διαχείρισης
Η απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου συνοδεύεται πάντα από έντονη θλίψη και επώδυνα συναισθήματα. Ο πόνος, οι αναμνήσεις και τα αναπάντητα ερωτήματα μπορεί να μας στοιχειώσουν.
Η διαχείριση μιας απώλειας μπορεί να είναι από τις δυσκολότερες καταστάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου.
Όταν χάνει κανείς ένα αγαπημένο πρόσωπο, το πένθος είναι ιδιαιτέρα έντονο. Παρά το γεγονός ότι η απώλεια είναι αναμενόμενη κατάσταση στην πορεία της ζωής, δημιουργεί πολύ έντονα συναισθήματα και σύγχυση που οδηγούν σε παρατεταμένες περιόδους θλίψης. Το συναίσθημα αυτό ξεθωριάζει με το πέρασμα του χρόνου αλλά το να πενθήσει κάποιος προκειμένου να ξεπεράσει αυτά τα δύσκολα συναισθήματα είναι μια απαραίτητη και πολύ σημαντική διαδικασία.
Όλοι οι άνθρωποι θα βιώσουμε σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια της ζωής μας με ξεχωριστό τρόπο ο καθένας μας. Ο τρόπος αυτός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα του ατόμου, το είδος της απώλειας, οι ψυχικοί μηχανισμοί άμυνας που διαθέτει και οι εμπειρίες της ζωής του.
Έρευνες δείχνουν πως οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ξεπεράσουν από μόνοι τους μια απώλεια με το πέρασμα του χρόνου αν έχουν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον και υγιείς συνήθειες. Μπορεί να χρειαστεί μερικούς μήνες ή και χρόνο για να συμβιβαστεί κάποιος με μια απώλεια και δεν υπάρχει «φυσιολογική» χρονική στιγμή για να πενθήσει κάποιος ούτε αναμενόμενη και γραμμική σειρά από την οποία θα διέλθει σχετικά με τα στάδια του πένθους.
Το 1969 η ψυχίατρος Elisabeth Kübler – Ross άρχισε να μιλάει για στάδια στο πένθος, «Τα πέντε στάδια του πένθους», που περιγράφουν την προσπάθεια του πενθούντα να διεργαστεί το πένθος του και είναι τα ακόλουθα:
• Άρνηση• Θυμός• Διαπραγμάτευση• Κατάθλιψη• Αποδοχή
Εφόσον η απώλεια βρίσκεται μέσα στη ζωή, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει μία τυπική αντίδραση, όπως δεν υπάρχει και τυπική απώλεια. Τα 5 στάδια του πένθους, δεν είναι άλλο παρά ανθρώπινες αντιδράσεις που ενεργοποιούνται σε όλους όσους περνούν από διαδικασία θρήνου, χωρίς να σημαίνει ότι όλοι οι πενθούντες περνούν σταδιακά μέσα από αυτά υποχρεωτικά και διαδοχικά.
Ας δούμε λίγο τα 5 αυτά στάδια αναλυτικά:
– Άρνηση:
«Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό σε εμένα»
Το άτομο δεν δέχεται ότι αυτό το περιστατικό συνέβη στον ίδιο και αρνείται την ύπαρξη του τέλους. Είναι το αρχικό στάδιο όπου λειτουργεί και σαν μηχανισμός άμυνας για να προστατέψει τον εαυτό του από την ύπαρξη άγχους. Εξυπηρετεί και σαν στάδιο όπου το άτομο αναγνωρίζει ότι κάτι διαφορετικό έχει συμβεί στη ζωή του αλλά δεν θέλει να το πιστέψει.
– Θυμός:
«Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;»
Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης. Ο θυμός κάνει την εμφάνισή του όταν πια έχει συνειδητοποιηθεί η απώλεια. Το άτομο αναζητά κάποιον για να ρίξει τις ευθύνες, θυμώνει σχεδόν με τους πάντες, τα βάζει με τα θεία και με τους ανθρώπους που βρίσκονται πιο κοντά του. Όποιος βρίσκεται δίπλα σε τέτοια άτομα που εκφράζουν θυμό, ας σημειωθεί ότι δεν πρέπει να γεμίσουν με ενοχή για τις κατηγόριες, καθώς πρόκειται για ένα στάδιο του πένθους..
– Διαπραγμάτευση:
«Αν είχα κάνει …, ίσως να μην είχε συμβεί το κακό», «Κάνε να μην συμβεί κι εγώ θα το ανταποδώσω με ….»
Στο στάδιο αυτό, γίνεται “παζάρι” για την εξαγορά χρόνου σε περίπτωση που το άτομο ετοιμάζεται να χάσει ένα αγαπημένο του πρόσωπο ή για την ύπαρξη “βιώσιμης” λύσης μετά την απώλεια. Παρόλο που ξέρει ότι δεν θα έχει τη λύση που επιθυμεί, προσπαθεί να σκεφτεί και να επιδιώξει μερικές φορές τον τρόπο με τον οποίο θα αποφύγει το μοιραίο. Σε αυτό το στάδιο, συνήθως το άτομο αρχίζει να σκέφτεται ενοχικά για τον ίδιο και το τι θα μπορούσε να κάνει για να αποφύγει την απώλεια. Τέτοια συναισθήματα μπορούν να κρατήσουν κολλημένο τον άνθρωπο σε αυτό το στάδιο για αρκετό διάστημα.
– Κατάθλιψη:
«Είμαι τόσο λυπημένος, γιατί να προσπαθήσω να κάνω οτιδήποτε;» «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα»
Εδώ, το άτομο αρχίζει και συνειδητοποιεί σοβαρά την απώλεια. Έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματά του που είναι θλίψη, πόνος, στεναχώρια, φόβο, αβεβαιότητα. Τέτοια συναισθήματα είναι εντελώς φυσιολογικά να υπάρξουν και δεν πρέπει να τρομάζουν με την παρουσία τους. Το άτομο σε αυτή τη φάση δεν μπορεί και δεν θέλει να ανυψωθεί ψυχολογικά για αυτό και κάθε προσπάθεια που γίνεται από το περιβάλλον του να ξεφύγει από αυτά, οδηγείται σε αποτυχία. Το άτομο εδώ χρειάζεται το χρόνο να πενθήσει, να αναγνωρίσει αυτά τα συναισθήματα και έτσι να μπορέσει να μην τα φοβάται πια. Ακουμπώντας τα, θα καταλάβει τι νιώθει, θα σταματήσει σταδιακά να φοβάται και έτσι θα μπορέσει να ανασηκωθεί και να εκτιμήσει τη βοήθεια που του δίνεται.
– Αποδοχή:
«Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη». «Εντάξει, πονάει αλλά …, η ζωή συνεχίζεται…, ».
Το άτομο πλέον έχει καταλάβει ότι η απώλεια είναι υπαρκτή, είτε επέρχεται, είτε συνέβη. Αν πρόκειται για επερχόμενη απώλεια, είναι πολύ καλό το άτομο να φροντίσει να κλείσει τις σχέσεις του με τον καλύτερο για εκείνον τρόπο και να αποχαιρετήσει το περιβάλλον του. Είναι ωφέλιμο και φρόνιμο για τον ίδιο αλλά και για τους γύρω του που θα συνεχίσουν να ζουν. Το άτομο που έχει χάσει κάποιον δικό του, αποφασίζει πλέον ότι δεν μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό για να αλλάξει την κατάσταση και φροντίζει να διατηρεί τη μνήμη με έναν τρόπο που δεν είναι δυσλειτουργικός για την καθημερινότητά του.
Όπως κάθε άνθρωπος σε αυτό τον κόσμο είναι μοναδικός έτσι και κάθε εμπειρία πένθους βιώνεται μοναδικά. Τα στάδια του πένθους αποτελούν κοινούς τρόπους αντίδρασης πολλών ανθρώπων, όχι όμως όλων. Ορισμένοι μπορεί να βιώσουν κάποια από αυτά, ενώ κάποιοι άλλοι να μη βιώσουν κανένα. Η χρονική διάρκεια που χρειάζεται το άτομο για να περάσει από αυτά τα στάδια ποικίλλει: από λίγα μόνο λεπτά και ώρες μέχρι μήνες, ή ακόμα και να μην ολοκληρωθούν ποτέ.
Πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε κάποιον που βιώνει μία κατάσταση πένθους .
-Αρχικά και η παρουσία μας και μόνο είναι πολύτιμη για κάποιον που αγαπάμε ο οποίος έχει βιώσει μια τραυματική εμπειρία.
-Εκφράζουμε τη στήριξή μας και αφήνουμε το άτομο αυτό να μιλήσει και να εξηγήσει τα συναισθήματά του χωρίς να το διακόπτουμε η να το κρίνουμε
-Σεβόμαστε τα όρια του και δεν προσπαθούμε να επιβάλλουμε τη βοήθειά μας σε περίπτωση που δεν θέλει. Αρκεί μόνο να του δείξουμε ότι θα είμαστε διαθέσιμοι όποτε μας χρειαστεί εκείνος.
-Δείχνουμε υπομονή και κατανόηση . Η επούλωση ενός τραύματος χρειάζεται χρόνο και είναι σημαντικό να δείξουμε ότι το κατανοούμε αυτό, με υπομονή.
-Εκφράζουμε τη στήριξή μας και αφήνουμε το άτομο αυτό να μιλήσει και να εξηγήσει τα συναισθήματά του χωρίς να το διακόπτουμε η να το κρίνουμε.
Εάν χρειάζεστε οποιαδήποτε βοήθεια μπορείτε να επισκεφθείτε στη Κατερίνη την συμβουλευτική ψυχολόγο Λίζα Κάλφα. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στη σελίδα επικοινωνίας!