Συνήθως ο άνθρωπος φοβάται κάθε αλλαγή γιατί θέλει την ασφάλειά του, την σιγουριά του. Μια αλλαγή τον οδηγεί στο άγνωστο. Το άγνωστο καμιά φορά εγκυμονεί κινδύνους, αλλά και ευκαιρίες. Το θέμα είναι τι θα υπερισχύσει ο φόβος ή η ανάγκη ανάπτυξης…
Ας πάρουμε ένα παράδειγμα στο θέμα της παιδείας. Όλοι δυστυχώς φτάσαμε στο σημείο να λέμε το εξής : «δεν έχουμε πλέον παιδεία» δίχως να κατανοούμε τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Απλά το λέμε απολαμβάνοντας την σιγουριά της συνήθειας, ρίχνοντας την ευθύνη σε κάτι ή σε κάποιους που δεν είμαστε εμείς. Ίσως να συμβαίνει επειδή ταυτίζουμε τις έννοιες παιδεία και εκπαίδευση. Την εκπαίδευση την παρέχει το σχολείο, οι εκπαιδευτικοί κάποιοι συγκεκριμένοι φορείς, ενώ την παιδεία την αντλούμε από παντού από το σχολείο, την οικογένεια, τους φίλους, από τα βιβλία, τη μουσική, τις τέχνες, τα Μ.Μ.Ε., από μια καλή συζήτηση. Η παιδεία δεν διδάσκεται άλλα καλλιεργείται, αναπτύσσει και στοχεύει πνευματική, ψυχική και πολιτική ολοκλήρωση του ατόμου είναι μια διαδικασία αναζήτησης της προσωπικής αλήθειας. Η εκπαίδευση είναι βοηθός της παιδείας. Είναι ίσως δυο έννοιες αντίθετες, καθώς η εκπαίδευση απεχθάνεται τις αλλαγές, είναι αδρανής και διαιωνίζει την κεκτημένη γνώση σε αντίθεση με την παιδεία που επιδιώκει την δράση και την αλλαγή, ή καλύτερα την παραγωγή νέας γνώσης.
Η εκπαίδευση στοχεύει στο Εγώ καθώς αφορά την παροχή εφοδίων χωρίς κριτική σκέψη, φαντασία, συνείδηση και βούληση. Η παιδεία στοχεύει στο Εμείς, στο να αποκτήσει το άτομο υπαρξιακή γνώση.
Οπότε για την αλλαγή της παιδείας είναι πρέπον να δημιουργήσουμε εμείς το κατάλληλο περιβάλλον σπίτι μας και όταν λέμε «δεν έχουμε παιδεία» να βάζουμε και τον εαυτό μας μέσα σε αυτό, να ξεκινήσουμε από τον άτομό μας, την οικογένεια μας, επηρεάζοντας έτσι και τον κοινωνικό μας περίγυρο. Με αυτόν τον τρόπο ετοιμάζουμε τον εαυτό μας ως ενεργοί πολίτες και όχι ως παθητικοί καταναλωτές.
Το μεγάλο θέμα της παιδείας έχει άμεση σχέση και με τον φόβο της αλλαγής του ατόμου, στις διαπροσωπικές του σχέσεις, στο περιβάλλον του, στην αλλαγή επαγγέλματος σε οτιδήποτε θέλει, αλλά φοβάται να αλλάξει. Διότι όταν ένας άνθρωπος δεν έχει αυτογνωσία δεν έχει αυτεπίγνωση, νομίζει, ότι είναι αυτά που κατέχει, επειδή αυτά που κατέχει όμως ανήκουν στον έξω κόσμο που είναι ρευστός και ευμετάβλητος ο φόβος του είναι μεγάλος. Όσο περισσότερα έχουμε λοιπόν τόσο περισσότερο φοβόμαστε, όταν όμως περάσουμε από την ‘περιουσία στην ουσία’, όταν καταλάβουμε ότι το μόνο που έχουμε είναι η συνειδητότητά μας, τότε κάνουμε την αλλαγή χωρίς την αίσθηση του φόβου.
Βέβαια ο φόβος είναι ένας μηχανισμός άμυνας και είναι έμφυτος στον άνθρωπο. Ο λογικός φόβος είναι στοιχείο φυσιολογικό και ωφέλιμο, μας προστατεύει από πιθανούς κινδύνους. Ο παράλογος φόβος ακινητοποιεί τις πνευματικές και ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου και τον καθηλώνει στην αδράνεια. Η συνειδητοποίηση αυτής της τρομερής ακινησίας θα μας οδηγήσει στην αλλαγή. Αυτό που κάνουμε στην ουσία είναι να κινούμαστε σπασμωδικά δεξιά και αριστερά και να έχουμε εσωτερική ακινησία. Και το εσωτερικό κενό δεν γεμίζει με πράγματα.
Μιλώντας για το φόβο, είναι καλό να τονίσουμε πως η γενναιότητα δεν προϋποθέτει την απουσία του φόβου, αλλά αντίθετα την διαχείρισή του. Είναι λάθος να λέμε ‘φοβάμαι’. Με αυτόν τον τρόπο τον οικειοποιούμε. Είναι προτιμότερο να λέμε ‘ βλέπω τον φόβο μέσα μου’ έτσι δίνουμε την ευκαιρία στον εαυτό μας να παρατηρούμε τον φόβο και να τον αναγνωρίζουμε καλύτερα. Έχει μεγάλη σημασία ξέρετε γιατί όταν κρατάμε την απόσταση από εμάς και τον φόβο, ήδη ο φόβος είναι αντικείμενο παρατήρησης άρα δεν είμαι ‘εγώ’ είμαι από έξω και μπορώ τότε να τον διαλύσω όχι να τον πολεμήσω ή να ταυτιστώ μαζί του.
Βέβαια ο φόβος που νιώθει ένας άνθρωπος έχει να κάνει και με τις πεποιθήσεις που έχουν εμφυτευτεί από τα γονεϊκά πρότυπα, από συμπεριφορές που μας μάθανε να ακολουθούμε, την άγνοια ή την ημιμάθεια που αυτά τα γεμίζει όπως προ είπαμε η παιδεία. Εξοπλίζοντας τον εαυτό μας με τα κατάλληλα εφόδια έχουμε την δυνατότητα να δώσουμε στα παιδιά μας αυτά που γνωρίζουμε εάν δεν γνωρίζουμε θα του περάσουμε τις φοβίες μας και τα άγχη μας.
Έχει σημασία να σκεφτούμε που εστιάζει αυτή η αλλαγή, στην ατομική μου αλλαγή ή και σε άλλους… Όταν βέβαια θέλουμε να αλλάξουμε τα πάντα εκτός από τον εαυτό μας, στοχεύουμε σε κάτι που δεν είναι εφικτό. Είναι η φρενίτιδα της επιφανειακής αλλαγής θα έλεγα, που δεν μας οδηγεί σε εύλογες καταστάσεις.
Εάν θέλουμε μια καλύτερη κοινωνία πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη, με την παθητικότητα μας γινόμαστε συμμέτοχοι σε αυτό. Αν ζούμε στο παρόν, ο φόβος είναι περιττός.
«Εσύ πρέπει να αλλάξεις, αν θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο» Μαχάτμα Γκάντι