Ο Ντοστογιέφσκι στο έργο του “Χειμερινές σημειώσεις καλοκαιρινών εντυπώσεων” έγραψε: «Βάλε τον εαυτό σου να κάνει το εξής: να ΜΗΝ σκεφτεί μια πολική αρκούδα, θα διαπιστώσετε ότι το καταραμένο πράγμα θα έρχεται στο μυαλό σας κάθε λεπτό».
Πράγματι αυτό που υποστήριζε έχει χαρακτηριστεί ως «ειρωνική διαδικασία σκέψης» από τον κοινωνικό ψυχολόγο Daniel Wegner, τονίζοντας πως η επίδραση της σκέψης ενισχύεται, όσο περισσότερο προσπαθούν μερικοί άνθρωποι να την καταπνίξουν ή να αντισταθούν σε αυτήν. Αποδεικνύοντάς το με ένα πείραμα που έκανε. Και εσύ αγαπητέ αναγνώστη μπορείς να εφαρμόσεις αυτό το πείραμα διαβάζοντας αυτό το κείμενο.
Ξεκινώντας από τώρα… ΜΗΝ σκέφτεσαι λοιπόν μια πολική αρκούδα. ΜΗΝ την σκέφτεσαι… Αυτό που διαπιστώνεις σίγουρα είναι πως δεν είναι δυνατό να συμβεί κάτι τέτοιο. Έχεις ήδη σκεφτεί την πολική αρκούδα γιατί υπάρχει σαν έννοια στο υποσυνείδητό σου και την έχεις σκεφτεί λευκή και όχι καφέ, καθώς η πολική αρκούδα είναι λευκή.
Στον υποσυνείδητο νου μας αποθηκεύονται οι αναμνήσεις, οι μνήμες, οι συνήθειες, τα συναισθήματα και οι πεποιθήσεις που έχουμε για την ζωή. Το υποσυνείδητό μας δεν αναγνωρίζει τις λέξεις «μην», «δεν», «όχι», «δεν πρέπει». Για αυτό είναι σημαντικό να προσέχουμε πως μιλάμε και να επιλέγουμε με Σοφία τις λέξεις. Αυτές τις λέξεις, οι οποίες γίνονται σκέψεις, οι σκέψεις με την σειρά τους συναισθήματα και με όλα αυτά έχουμε και την ανάλογη συμπεριφορά, πλάθοντας έτσι και την προσωπικότητά μας.
Ο συνειδητός και ο υποσυνείδητος νους δεν συμφωνούν πάντα μαζί. Για παράδειγμα μπορεί συνειδητά να μην πιστεύει κάποιος πως έχει φόβους για την Αγάπη αλλά αν κοιτάξει στο υποσυνείδητό του να δει πως υπάρχουν φόβοι που δεν του επιτρέπουν να βιώσει την Αγάπη στην πραγματικότητα.
Το ερώτημα είναι πως φτάνει ένας άνθρωπος σε αυτό το σημείο… Ένας λόγος είναι η αντίληψη που έχουμε για τα συναισθήματά μας. Τα συναισθήματα είναι μια εσωτερική ενόρμηση, μια ορμή που ξεκινάει από μέσα μας με αφορμή κάποιο εσωτερικό ερέθισμα, κάτι που σκεφτήκαμε ή θυμηθήκαμε, ή κάποιο εξωτερικό ερέθισμα, μια γέννηση, ένας θάνατος, τα οποία καταλήγουν προς τα έξω. Η καλή επαφή με τα συναισθήματά μας, αρνητικά και θετικά, το να τα αφουγκραζόμαστε, να τα αποδεχόμαστε και να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να τα νιώσει και να τα εκφράσει μας προσφέρει την γνώση για το ποιες καταστάσεις, ποιοι άνθρωποι και συμπεριφορές μας κάνουν καλό και ποιες μας βλάπτουν.
Οι γοργοί ρυθμοί της ζωής, οι πολλές ευθύνες και υποχρεώσεις της καθημερινότητας και από την άλλη η λάθος αντίληψη για το τι είναι «θετική σκέψη», «διαχείριση συναισθημάτων» ή και «ο έλεγχος συναισθημάτων» που ίσως μας επιβάλλονται με πολλούς τρόπους, δυσκολεύουν πολλούς ανθρώπους και δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να νιώσουν και να αποδεχτούν τα αρνητικά συναισθήματα με αποτέλεσμα να μην υπάρχει χώρος και χρόνος για εσωτερική αναζήτηση και επαφή με τον βαθύτερο εαυτό τους.
Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα στην καθημερινότητά μας, στο πένθος για παράδειγμα οπού υπάρχει πληθώρα αρνητικών συναισθημάτων, όπως λύπη, θυμός, απελπισία, ενοχές, φόβος. Παίζει ρόλο βέβαια και το ποιος φεύγει από την ζωή μας, με ποιόν τρόπο, η ηλικία, αυτή η διαφορά έχει να κάνει με το βάθος και την διάρκεια των συναισθημάτων, τα συναισθήματα είναι πάντοτε ίδια, στο πένθος. Πολλοί είναι αυτοί που θα πουν «Μην στεναχωριέσαι» (ΜΗΝ σκέφτεσαι την πολική αρκούδα), και αν πρόκειται για ένα παιδί που βιώνει για πρώτη φορά την ιδέα του θανάτου, με την απώλεια του παππού του «Μην κλαις», «Μην λυπάσαι», «Εντάξει στεναχωριέσαι… αλλά ελεγχόμενα»… Τι σημαίνει αυτό το “ελεγχόμενα” “εντάξει σκέφτηκες την πολική αρκούδα παρόλο που σου είπα να μην το κάνεις αλλά ελεγχόμενα, μην την σκεφτείς δηλαδή μέσα στη θάλασσα αλλά πάνω στο χιόνι, γιατί έτσι την σκέφτηκα ΕΓΩ, ή γιατί έτσι την σκέφτεται ο περισσότερος κόσμος“. Με αυτόν τον τρόπο δεν δίνουμε την ευκαιρία στο παιδί να ανοιχτεί για το ποιες είναι οι ανησυχίες, οι φόβοι του, να απαντήσουμε στις απορίες του και γιατί όχι σε περίπτωση που δεν έχουμε απαντήσεις να τις ψάξουμε μαζί.
Η σημασία του πένθους είναι ακριβώς αυτή, να νιώθουμε όλα αυτά τα συναισθήματα και να τα εκφράζουμε. Η υγιής κατάσταση δημιουργείται μόνο όταν νιώθω δυσάρεστα σε μια δυσάρεστη κατάσταση και όχι αδιάφορα ή παγωμένα. Αν δημιουργούμε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας, να αναβάλλουμε για άλλη στιγμή το βίωμά τους τότε τα απωθούμε και κάποια στιγμή θα βγουν στην επιφάνεια με πολύ έντονο τρόπο ή ακόμη και μεταμφιεσμένα.
Το κάθε συναίσθημα στην ζωή μας έχει τον ρόλο του, υπάρχει μέσα μας γιατί θέλει κάτι να μας διδάξει, κάτι να μας πει ή ακόμα και να μας προστατεύσει από κάτι. Για να αναγνωρίσουμε όμως το μήνυμά του, θα πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε το συναίσθημα, να το αποδεχτούμε και να το εκφράσουμε.
Η μη αποδοχή των συναισθημάτων ή και η ενοχή που δημιουργείται σε ένα άτομο, όταν ακούει «μην στεναχωριέσαι», «γιατί θυμώνεις?», «γιατί ντρέπεσαι?» ή «δεν ντρέπεσαι?», «μην αγχώνεσαι», «μην ζηλεύεις» μπορεί να έχει πολλές δυσάρεστες συνέπειες στην ψυχική του ισορροπία. Όταν δεν τα βιώνουμε και δεν τα εκφράζουμε την κατάλληλη στιγμή, είναι πολύ πιθανόν να βγούνε κάποια στιγμή στην επιφάνεια με πολύ πιο έντονο τρόπο. Αρκετές φορές με έντονα συμπτώματα και μέσα από το σώμα μας, με διάφορες ψυχοσωματικές διαταραχές ή με την μορφή κάποιου άλλου συναισθήματος και απρόσμενες συναισθηματικές εκρήξεις. Εκθέτοντας σε κίνδυνο τον ίδιο τον εαυτό μας και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Για παράδειγμα η ζήλια που νιώθει ένα παιδί για το μικρό του αδερφάκι, αν δεν εκφραστεί ώστε να αναγνωριστούν οι σκέψεις που το οδηγούν εκεί ή τι είναι αυτό που του λείπει και νιώθει ζήλια, θα καταπιεστεί και θα απωθηθεί με αποτέλεσμα να βγει προς τα έξω με θυμό, έντονο θυμό που πολλές φορές πολλοί γονείς αναρωτιούνται από πού πηγάζει.
Ας δοκιμάσετε την επόμενη φορά που θα διαπιστώσετε την λύπη, τον θυμό, την ζήλεια, τον φόβο, το άγχος σε κάποιον, αντί να του υποδείξετε πως θα έπρεπε να είναι για εσάς στην συγκεκριμένη περίπτωση, να ρωτήσετε «πως νιώθεις», «πως είσαι» τότε και μόνο τότε του δίνετε την ευκαιρία να εκφραστεί, να πει τους προβληματισμούς του και το πιο βασικό να μην νιώσει ποτέ ενοχές για το συναίσθημα που βιώνει. Βέβαια για να γίνει αυτό θα πρέπει πρώτα να έχουμε αποδεχτεί τα δικά μας συναισθήματα. Είναι πολύ σημαντική η δεξιότητα να μάθουμε να τα αναγνωρίζουμε και να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώνει τα ανάλογα συναισθήματα σε συγκεκριμένες στιγμές. Η λευκή αρκούδα μας δίνει ένα ζωντανό παράδειγμα για το «ΜΗΝ στεναχωριέσαι», το παν είναι να βρω γιατί υπάρχει εκεί, τότε μόνο θα έχω απαντήσεις και θα αφήσω τον «τροχό» των συναισθημάτων να κάνει τον κύκλο του.
Η διαχείριση και ο έλεγχος των συναισθημάτων έχει να κάνει με την υπερβολική έντασή τους, όταν είναι δυσανάλογα με τα ερεθίσματα που τα προκαλούν και εμμένουν στο χρόνο. Τότε τα συναισθήματα χάνουν την λειτουργικότητά τους και μαζί με αυτά και ο ίδιος ο άνθρωπος. Με αυτό όμως θα ασχοληθούμε σε επόμενο κείμενο.
Ας φανταστούμε μια ζωή μόνο με το συναίσθημα της χαράς… θα ήταν πολύ ανιαρή, δεν θα υπήρχε περίπτωση καν να αναγνωρίζουμε την αξία της. Τα συναισθήματά μας είναι ο καθρέφτης της ψυχής μας και δίνουν χρώμα στην πορεία της ζωής μας.